Zemścił się na mnie fakt, że o fińskich cudzysłowach nie napisałam, bo przyszło mi teraz składać po fińsku. Dla porządku dodam więc, że Finowie stosują takie same cudzysłowy, jak Szwedzi, z którymi żyją zresztą w jednym kraju. W ramach dalszej pokuty kilka ogólnych uwag o fińskiej typografii.
Już na pierwszy rzut oka widać, że słowa w tym języku są o wiele dłuższe niż w polskim czy angielskim. Średnia długość polskich wyrazów to 6 znaków. W fińskim około połowa słów złożona jest z 6–10 znaków, a te złożone z ponad 11 liter stanowią 22%. Podobno najdłuższym fińskim słowem jest järjestelmällistämättömyydellänsäkäänköhän. Prostym wnioskiem jest więc, że stosowanie wąskiej kolumny jest problematyczne.
Na ogólny wygląd tekstu wpływają też znaki diakrytyczne ö oraz ä, które zestawione ze sporą częstotliwością wystąpień litery i sprawiają, że „dużo się dzieje” powyżej wysokości x. Moje subiektywne odczucie jest takie, że dzięki masie kropeczek tekst wydaje się strasznie szczęśliwy i roześmiany, nawet jeśli w rzeczywistości jest suchy i formalny.
Ze znacznie mniejszą częstotliwością pojawiają się š oraz ž, będące wariantami diakrytycznymi odpowiednio s i z. Zdarza się, że znaki te są po prostu zastępowane przez s i z ze względu na brak odpowiednich glifów w danym foncie lub przez zwykłe lenistwo: znaków tych nie można po prostu wstukać ze standardowej fińskiej klawiatury.
Sporym problemem typograficznym jest duża częstotliwość występowania podwójnych liter, np. aa, lub – co gorsza – ll. Czasem pojawiają się one w wyjątkowo nieszczęśliwych miejscach i nierzadko można spotkać zbitki takie jak illi. Pojawiają się propozycje takich rozwiązań, jak np. wprowadzenie nowych ligatur, ale jak na razie ostrożny kerning wydaje się jedynym wyjściem.
Fińska typografia zmaga się także ze znanymi i w Polsce kłopotami, wynikającymi z braku wiedzy: z anglicyzacją cudzysłowów, zastępowaniem półpauzy znakiem minus czy nieumiejętnym justowaniem tekstu.
Źródła:
Observations on typography in the Finnish language (link bezpośrednio do PDF-a)
Typographical Analysis of Bodytype in Finnish Newspapers (abstrakt po angielsku, tekst pracy po fińsku)
Trivia:
typo.fi – strona Jasso Lamberga, doktoranta w Reading
The Finnish type scene – lista osób związanych z typografią i z Finlandią
recenzja Suomen typografinen atlas 1642–1827 (Altlasu fińskiej typografii)
Julia Sysmäläinen – autorka kroju wzorowanego na piśmie ręcznym Kafki, o którym już wspominałam
Finnish Pre-digital Typography – trochę obrazków
Lomography – więcej obrazków
Delibrium ❦
blog Kariny Graj poświęcony książkom, drukarstwu oraz rzeczom pięknym. Z wyraźnym upodobaniem do typografii klasycznej oraz rzemiosła.